Over poep vrije dorpen en menstruatie misverstanden! De Zeeuwse Sharon werkt voor Plan Nederland..

Investeer in meisjes! Geef hen onderwijs, bescherming en een leven zonder discriminatie. Dan krijgen meisjes de kans op te groeien tot krachtige vrouwen die het verschil maken! Plan zet zich daar met hart en ziel voor in. Jij ook?
Bovenstaande tekst valt te lezen op de website van Plan Nederland. Vandaag ga ik in gesprek met Sharon Roose. Zij is werkzaam voor Plan en zet zich met meer dan hart en ziel in voor haar werk, dat blijkt wel uit dit interview.
Al met al schat zij dat ze inmiddels 10 maal de wereld rond is gevlogen. Niet onwaarschijnlijk voor iemand die 1 tot 3 keer in de twee maanden op reis is. Sharon komt zeer relaxed over, praat gepassioneerd, maar bescheiden over haar eigen rol. In Nederland pendelt zij samen met haar vriendin heen en weer tussen Amsterdam en Domburg.
Haar werkgebied is voornamelijk het continent Afrika, maar zij vliegt ook voor overleg naar Engeland, Australië, Indonesië, etc. Een droombaan denken velen, er wordt zelfs over Plan-vakanties gesproken. Dat het tegendeel waar is bewijzen de verhalen uit dit gesprek wel.
Welke opleiding heb je gevolgd voordat je aan het werk bent gegaan in deze sector?
‘Ik studeerde aan de Radbout Universiteit in Nijmegen. Ik volgde twee richtingen waarvan ik dacht dat de richting Antropologie hetgeen zou zijn waar ik mijzelf in zou specialiseren. Geschiedenis, taal en cultuur hebben altijd mijn interesse gehad. Uiteindelijk heb ik toen op de dag van de deadline mijn keuze gemaakt en heb ik toch de keuze gemaakt voor Ontwikkelingsstudies. Binnen deze richting ben je bezig met onder andere de economische, politieke en beleidsprocessen van ontwikkelingslanden.’
In 2006 is zij afgestudeerd en sindsdien is zij Doctorandus in de Antropologie en Ontwikkelingsstudies.
Tijdens haar afstudeerfase en de periode na het behalen van haar diploma is zij werkzaam bij de DELTA N.V. in Zeeland. Hier werkt zij twee jaar, totdat de pantalon begint ‘ te knellen’ en zij solliciteert bij Plan Nederland.
‘Tussendoor solliciteerde ik ook op betrekkingen die beter aansloten bij mijn opleiding, maar het is zeer lastig om binnen het ontwikkelingswerk een betaalde functie te bemachtigen. De eisen zijn hoog. Men vraagt vijf jaar buitenlandse ervaring, een universitair niveau en je moet je talen kennen. Daarnaast worden de vacatures die er zijn vaak intern ingevuld.’
‘Bij Plan werd ik aangenomen. Mijn specialisatie is dan WASH. WASH staat voor Water, Sanitatie en Hygiëne. Plan streeft in landen met een ontwikkelingsachterstand op dit punt naar zelfredzaamheid. Het belangrijkste is dat de mensen zelf het nut inzien van water, maar zeker ook sanitatie en hygiëne. In het verleden werden er bijvoorbeeld enkel toiletten gebouwd, zonder voorlichting waarom dit belangrijk is. Die toiletten bleken later soms te dienen als opslagplaats. Of men woonde in het toilet, omdat dit mooier was dan het huis.’
Sharon leert bij Plan door veel te lezen, conferenties te bezoeken en op projectbezoek (veldreis) te gaan. De veldreizen voor Plan duren meestal een week en maximaal drie weken.
In welke landen ben jij het meest actief?
‘Mijn werkveld beslaat voornamelijk Afrika. Denk aan landen als Uganda, Ethiopië, Ghana, Malawi, Kenia en Niger. Daar buitenom reis ik voor conferenties naar Zweden, Engeland, Australië, enzovoorts.’
In het begin werkte zij als junior WASH projectmedewerker. Maar toen de senior WASH Advisor vertrok nam Sharon zijn portfolio over. ‘We werken nu in een team van twee WASH advisors (waarvan ik er dus één ben), één persoon die de institutionele fondsenwerving verzorgd (financiering vanuit Buitenlandse Zaken en de EU onder andere) en iemand die contacten legt met bedrijven zoals Vitens Evides International, Philips en Unilever bijvoorbeeld.’

Wat voor samenwerking hebben jullie met deze bedrijven?
‘We kijken bij deze bedrijven waar zij goed in zijn en waar wij goed in zijn en proberen dit te combineren. Zo produceert Unilever ‘Lifebuoy’ een soort ossengalzeep en Evides heeft natuurlijk een enorme know-how op het gebied van watervoorziening. Veel bedrijven hebben tegenwoordig een Corporate Responsibility Plan (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). Vaak houdt dit bij grote bedrijven in dat zij een deel van hun werkzaamheden en winst investeren in bijvoorbeeld ontwikkelingslanden. Dit niet door organisaties zoals Plan geld te geven, maar door actief met ze samen te werken om de WASH-situatie te verbeteren in deze landen. Dit wordt ook vanuit de overheid gestimuleerd. De huidige minister Lilianne Ploumen is niet voor niets minister van Handel én Ontwikkelingssamenwerking.
Vertel eens wat meer over Plan Nederland.
‘Plan is een internationale organisatie die veel mensen nog wel kennen als Foster Parents Plan. FPP richtte zich in beginsel voornamelijk op kindsponsoring. Dit is nog steeds een onderdeel van de organisatie, maar de opbrengsten hieruit nemen af. Nu werkt Plan voornamelijk samen met de overheid. De internationale slogan van Plan is dan ook ‘One plan One goal’.’
De thema’s Girl’s First en Because I Am A Girl hebben in Nederland inmiddels de nodige bekendheid. Hoe wordt dit onderwerp ingevuld door Plan?
‘Plan richt zich bijvoorbeeld op de problematiek op het platteland, in de steden en op de werkvloer voor meisjes en jonge vrouwen. Dit doen we onder andere door middel van:
– WASH,
– Bescherming tegen geweld (denk hierbij aan meisjesbesnijdenis of kindhuwelijken),
– Economische en voedselzekerheid (denk aan ondernemerschap of beroepsonderwijs).
Bij grote rampen levert Plan overigens ook noodhulp. Bij de grote uitbraak van ebola werden er gezondheidscentra ingericht en hygiënevoorlichting gegeven in landen als Sierra Leone, Liberia en Guinea. Na de aardbeving in Nepal probeert Plan de mensen te voorzien in hun basisbehoeftes. Bijvoorbeeld tenten en toegang tot water.
Ik ben nu wel erg nieuwsgierig hoe dit nu praktisch in zijn werk gaat. Hoe kunnen jullie het werk doen in deze landen er is immers een groot cultuurverschil tussen de twee continenten.
Jullie willen met WASH de zelfredzaamheid bevorderen en een proces van bewustwording rondom hygiëne opstarten. Hoe doe je dat dan?
‘Onze mensen komen in een dorp en vertellen nog niet wat zij hier komen doen. Ze spreken de bewoners aan en vragen of zij hen wat mogen vragen. Zo vragen zij de bewoners bijvoorbeeld om een plattegrond van het dorp te tekenen. Dit gaat met een stokje in het rode zand. Ze tekenen de school, de kerk, het huis van de traditional leader, etc. Dan wordt gevraagd om de waterput te tekenen en waar er wordt gepoept. Vaak heb je per dorp aan de rand een ‘openbare poep plek’, maar wordt er op veel andere plaatsen ook gewoon de behoefte gedaan. We vragen of zij al deze plaatsen op de tekening aan willen geven met wat as of kalk. Op den duur wordt op deze manier duidelijk dat er overal in het dorp wordt gepoept, de hele tekening zit onder de kalk. En worden er nog ernstiger ontdekkingen gedaan… ‘Oh, dus jij poept in mijn tuin!!!’ Mensen zijn zich er wel van bewust dat dit vies is.’
‘Om de mensen dan ook bewust te maken dat dit ongezond is, gebruiken we een baaltje gekookte rijst en een verse drol met paprikapoeder. Er is altijd wel een kind dat een goede verse drol weet te vinden’, zegt ze lachend.
‘De poep trekt vliegen aan waarbij de paprikapoeder aan de pootjes gaat kleven. Vervolgens gaan deze vliegen de rijst proberen. Zij laten met hun rode paprika-poeder-pootjes een rode afdruk achter op de witte rijst. De rijst wordt alsmaar roder en roder. Zo is duidelijk te zien dat de vliegen dus de vieze bacteriën naar andere zaken, zoals voedsel, overbrengen.’
‘Een aantal mensen in het dorp hebben vaak al wel een toilet, maar het is dus zaak dat de rest van het dorp ook een toilet heeft, want anders blijft er poep op straat liggen en de onhygiënische situatie voortbestaan. De mensen stellen vaak als eigen doel om binnen twee tot drie maanden het hele dorp aan het toilet te hebben. Je moet hierbij denken aan een gat in de grond en een hokje gemaakt van takken en golfplaat.’
‘Na een bepaalde tijd gaat er een verificatie team van de lokale overheid controleren of het dorp poepvrij is. Je ziet dan dat mensen steeds creatiever raken. Voor oudere mensen wordt er een ‘verhoogd toilet’ gemaakt, voor mensen in een “rolstoel” een toilet met brede deur. Het mooie is dat de Afrikaanse landen deze aanpak, die Community Led Total Sanitation heet, steeds meer zelf gaan oppakken. Zo kan Plan zich weer op andere zaken storten die dringend aandacht nodig hebben.’
‘Menstruatie is een ander onderwerp waar de laatste tijd veel aandacht aan besteed wordt, en moet worden! Rondom de menstruatie bestaan in Afrika (maar ook in Azië en ook in Europa hoor) enorme en soms bizarre misverstanden. Zo wordt er gedacht dat als:
Je in de tuin werkt tijdens de menstruatie de planten doodgaan.
Je menstrueert je geslachtsrijp en volwassen bent ongeacht de leeftijd. Zo ontstaan kindhuwelijken.
Je ongesteld bent, je onrein bent en dat je jezelf niet moet wassen.
Je veel krampen hebt, dit opgelost kan worden door seks te hebben. Zo ontstaan er veel tienermoederschappen.
Verder ontbreekt het vaak aan goed maandverband. Als meisjes heftig ongesteld zijn, dan gaan ze niet naar school. Als dit iedere maand het geval is, is er een kans dat zij een onderwijsachterstand oplopen, waarna ze er helemaal de brui aan geven en stoppen met school.’
‘Menstruatie is een onderwerp dat onder andere onder de aandacht wordt gebracht door middel van dramavoorstellingen aan de lokale bevolking. Plan richt zich in eerste instantie op de meisjes en jonge vrouwen, want zij hebben nu eenmaal een achterstand op de mannen. Maar Plan streeft een gedragsverandering na. Daar zijn de jongens en mannen ook bij nodig! De voorstellingen worden vaak druk bezocht, soms is er wel 300 man aanwezig. De voorstellingen zorgen altijd voor het nodige vertier, maar ook voor hevige discussies. Deze discussies worden dan weer aangegrepen om verder over dit onderwerp te praten en over eventuele gedragsveranderingen en het wegnemen van taboes.’
‘Op basisscholen (waar meisjes vaak tot hun 16e naar toe gaan) worden in School Health Clubs of Girls Clubs met de meisjes besproken wat de opties zijn tijdens de menstruatie. Er kan gewoon maandverband worden gekocht, maar dit is vaak een dure optie. Soms worden er zelfs nog bananenbladeren of stukken matras gebruikt. Het maandverband kan ook zelf gemaakt worden. Dan wordt er uitgelegd hoe dat te doen en hoe dit verband kan worden uitgewassen en worden gedroogd.’
‘Plan werkt in Uganda samen met een lokaal bedrijf dat herbruikbaar maandverband produceert. Stel dat de kosten €5,- voor een maandverbandsetje bedraagt dan subsidieert Plan de helft, zodat de mensen er nog maar €2,50 voor hoeven te betalen. Maar de subsidie is tijdelijk, want doordat het bedrijf via Plan een grotere afzetmarkt krijgt (wij werken in gebieden waar niet alle bedrijven op een goedkope manier naar toe kunnen) kunnen zij meer produceren en gaat hun kostprijs omlaag. Aan het einde van het project moeten de kosten dan gelijk blijven voor de mensen, maar dan wel zonder de subsidie van Plan.’
Ik word gelijk getrakteerd op een demonstratie van de werking van dit verband, de Afripad. Sharon knipt er eentje door midden. ‘Dit wilde ik al heel lang eens doen’ en er wordt water uit een flesje op het verband geschonken. Alleen het bekende reageerbuisje met blauwe vloeistof uit de reclame ontbreekt nog.
Ik wil graag ook naar jouw persoonlijke rol kijken. Ik heb inmiddels wel door dat je een druk bestaan moet leiden met deze baan.
‘Ja, het is inderdaad erg divers en zeer onregelmatig. Ik werk vijf dagen in de week, waarvan ik er twee thuis mag werken. Het ene deel van mijn baan bestaat echt uit kantoorwerk. Ik schrijf bijvoorbeeld jaarrapporten, ben bezig met de financiële controle en heb contact met bijvoorbeeld Buitenlandse Zaken in Den Haag. Daarnaast heb ik dan de reizen naar het buitenland.
Ah, de Planvakanties!
‘Ja, tuurlijk!’ zegt ze op sarcastische toon. ‘Zo een reis bereid je eerst goed voor, dan heb je de reistijd van 11 á 12 uur. Als je op de plaats van bestemming bent, werk je lange dagen. Je bent samen met collega’s in het hotel, dus vaak zit je tijdens het ontbijt automatisch allerlei zaken te bespreken. Stel dat je om half zeven ’s avonds terug bent in het hotel, dan spreek je af om over een half uurtje of drie kwartier weer samen te gaan eten en praat je verder over het werk. Alleen op pad gaan als (blanke) vrouw doe je uit veiligheidsoverwegingen niet overal. Zo een dag is trouwens slopend, dus je bent blij als je naar bed kunt. De volgende dag volgt er weer zo een dag.’
Je krijgt dus weinig te zien van het land waar je bent?
‘Ja, de hotelkamers!’ zegt Sharon lachend. ‘Natuurlijk zien we als we onderweg zijn met de auto mooie natuur. Giraffes of olifanten bijvoorbeeld. Maar tijd om ‘de toerist uit te hangen’ is er gewoon niet of je hebt er de puf niet voor. Heel soms pak ik wel eens een paar extra dagen om ergens rond te kunnen kijken. En laatst toen we op doorreis waren in Uganda hebben we een stop gemaakt bij een Nationaal Park. Dit lag op de route, we hebben er toestemming voor gevraagd bij Plan en zelf helemaal bekostigd ook voor onze chauffeur. De Plan auto’s mogen overigens in verband met gevaarlijke situaties niet in het donker rijden.’
Ben je zelf al eens in gevaarlijke situaties terechtgekomen?
‘Je maakt het wel mee dat er een beroving plaatsvindt. Een andere keer raakten we met onze Plan auto betrokken bij een aanrijding. Daar sta je dan als groepje blanke mensen, terwijl er steeds meer lokale bevolking bij komt staan. Locals die ervan overtuigd waren dat wij schuld hadden aan het ongeluk. Pfff, je zou zo gelyncht kunnen worden. Van Plan krijgen we overigens altijd een veiligheidsbriefing voor we op reis gaan. Wat de gevaren en risico’s zijn en hoe we hier mee om dienen te gaan.’
Is jouw vriendin al eens mee geweest met jou op veldreis?
‘Nee, nog niet. We hebben het er wel over gehad, maar zo gemakkelijk gaat dat niet. Plan is verantwoordelijk voor alle mensen die meegaan op reis, dus zij moeten akkoord gaan. Bovendien staat in landen zoals Uganda de doodstraf op homoseksualiteit. Mijn vriendin zou dan meereizen als ‘gewone vriendin’. Onze positie als stel is nog lastig in deze landen. Sommigen zeggen juist dat ik een lans zou moeten breken. Ik weet niet zeker dat mijn directe collega’s het daar zullen accepteren. Ik ben bang dat het mijn positie en de contacten die ik heb opgebouwd zal ondermijnen. Hierdoor kan ik mijn werk minder goed doen en dat is niet mijn bedoeling.’
Je hebt een ontzettend veelzijdige baan, heb je nog wensen voor de toekomst?
‘Toevallig had ik het hier laatst over met mijn collega, een professor van 85 jaar. Ik heb plannen gehad om te gaan werken bij Unicef, in New York of in Afrika. Unicef is toch de grootste ter wereld en onderdeel van de Verenigde Naties. Zij doen ook veel op het gebied van WASH over de hele wereld. In Nederland zijn natuurlijk ook organisaties waar ik zou kunnen solliciteren. Maar ik denk dat ik dan hetzelfde soort werk blijf doen.’
‘Daarnaast ben ik tevreden bij Plan. Het is voor Nederlandse begrippen een grote organisatie. Ik heb veel vrijheid en ben in wezen mijn eigen baas binnen de organisatie. Binnen Plan zou het een logische stap zijn om een jaar of langer in het buitenland te werken. Uiteraard zou ik dan samen met mijn vriendin willen gaan. Maar het idee dat je je relatie dan redelijk geheim moet houden vind ik niet echt fijn. Dan word je toch enorm beperkt in je vrijheid, je relatie en ook in de persoon die je bent.’
‘Uiteraard speelt de gedacht om in het ‘gewone bedrijfsleven’ of een andere sector te gaan werken wel eens door mijn hoofd. Financieel zou ik daar wellicht beter van worden. Toch zie ik me daar nu nog niet werken, weer terug in die pantalon.’
En de politiek?
‘Eh… Laten we het er op houden dat ik daar nu nog iets te direct en te licht ontvlambaar voor ben.’
Dat kan bijna niet anders volgens mij bij iemand die zo gepassioneerd met haar werk bezig is. We raken niet uitgepraat, Sharon is zo enthousiast!
Als laatste… Wat kunnen wij zelf als lezeressen van de ZeeuwZe doen? Ik moet zeggen dat ik na jouw verhaal geïnspireerd ben!
‘We zijn altijd opzoek naar vrijwilligers, zeker hier in de regio. Het is ongelofelijk wat voor werk deze vrijwilligers verzetten. Sommigen hebben er bijna een fulltime baan bij! Dit hoeft natuurlijk niet, vrijwilligerswerk is er in allerlei soorten en maten. Verder is er nog steeds de mogelijkheid om financieel te ondersteunen door middel van kindsponsoring of projectsponsoring. Zelf ben ik groot voorstander van het sponsoren van projecten. Zo sponsor je op een duurzame wijze en op breder vlak.’
Ik zou makkelijk veel langer met Sharon kunnen praten. Bescheiden en met veel humor zegt ze dat dit de reden is dat ze vaak alleen eindigt op verjaardagsfeestjes. Als ze eenmaal begint… Maar we breken ons gesprek na drie uur toch af. Het is een prachtige dag en Sharon vertrekt zo naar het strand voor een moment van welverdiende rust.
Op de website van Plan Nederland vind je nog meer mogelijkheden om Plan te ondersteunen. Plan staat inmiddels hoog in de transparantielijst voor goede doelen. In 2013 is 89% besteed aan de doelstellingen, 7% aan het werven van baten, 3% aan kosten en administratie en 1% aan reserves en fondsen.
Voor meer informatie: https://www.plannederland.nl