Over lijden en overlijden

Crematies en begrafenissen
Als iemand sterft, eindigt de lijdensweg van de stervende. Voor de achterblijvers begint het pas echt. Meerdere familieleden waren al gestorven. Ik had ervaring met crematies en begrafenissen, met afscheid nemen van overledenen.
Ik had eerder toespraken gehouden op een afscheidsdienst.
Toen mijn vader stierf in mijn bijzijn veranderde alles wat ik dacht te weten over sterven, afscheid nemen en rouwen. Mijn vader was een sterke man. Nooit ziek. Iemand die voor je klaar stond, die je hielp zonder daar iets voor terug te verwachten of er later nog op terug te komen. Wat had ik een waardering voor hem als mens, als vader en als opa voor zijn jongens.
Dat zo’n sterk persoon door ziekte zo kon afbreken, was een lijdensweg te zien. De laatste maanden was er elk bezoek weer iets van zijn levenskracht letterlijk afgestorven. Hij maakte geen plannen meer. Iets wat hij heel lang is blijven doen, plannen maken.
Kracht
Ik heb geleerd wat de kracht is van een positieve instelling. Of het reëel is of niet. Die kracht neemt iemand verder dan je denken kan. Het laat de blaadjes groeien aan de bomen. De seizoenen in elkaar over gaan. Het zorgt ervoor dat de zon opkomt en ondergaat, waarna de maan verschijnt.
Deze kracht is onmenselijk sterk. Totdat het lijden het overneemt. De blaadjes worden dor om nooit meer groen te worden. De wereld lijkt met draaien te stoppen.
Dag zomer tot volgend jaar
In september 2013 schreef mijn vader op zijn facebook “dag zomer tot volgend jaar”. Hij heeft die zomer niet meer mee mogen maken. Hij stierf die winter in het bijzijn van mijn moeder, de poes en mij. Het meest onwerkelijke waar ik ooit in mijn leven getuige van ben geweest. Een definitief einde van een leven dat zo ontzettend belangrijk voor mij was.
Het was te groot en ik kon er helemaal niets mee. Het ene moment zitten we naast zijn bed, die in de woonkamer stond, te luisteren naar zijn wat onrustige ademhaling. Het andere moment is het stil. IJzig stil. Rillingen over mijn rug laten de kou in mijn zijn voelen.
De steen in mijn maag toont aan dat ik er letterlijk m’n buik van vol had.
15 december 2013 22.10 stopte het leven van mijn vader.
Het was dit einde dat voor mij de doorstart werd van mijn ziek zijn.